(OK, dan maak ik het zelf wel zwaar…)
|
Ken je dat gevoel van telkens tekort-schieten, balen omdat je niet kunt bereiken wat je wilt? Je voelt jezelf een loser en soms kun je zelfs een hekel aan jezelf krijgen omdat je niet bent wie je graag wilt zijn. Hierover heb ik al eens eerder geschreven. Het heeft te maken met jezelf accepteren, maar in veel gevallen ook met een ongezond perfectionisme. (Gezond perfectionisme is hoge doelen nastreven, maar als ze niet haalbaar blijken die doelen terugbrengen naar een normaal niveau. Ongezond perfectionisme is jezelf hoge doelen stellen en die -no matter what- vast-houden.) Er zijn heel veel mensen die hiermee worstelen. Dus vandaag maar eens ‘ op herhaling’. |
 |
Ik BEN nu eenmaal een perfectionist; so what?
Perfectionisme lijkt zo Christelijk: geven wat je kunt, doen wat je kunt, je uiterste best doen. Maar ja, Marta was immers ook zo’n harde werkster? Ze beklaagde zich zelfs tegenover de Heer Jezus, omdat haar zuster Maria de tijd nam om, aan de voeten van de Heer Jezus zittend, naar Hem te luisteren. Maar Marta gunde zichzelf die tijd niet; er moest bediend worden en de gasten moest het naar de zin gemaakt worden. Lucas 10:38-42 Hier zien we al het eerste voorbeeld van de negatieve effecten van perfectionisme (vreselijk je best doen en jezelf geen rust en ruimte gunnen). Als je hele hoge (onhaalbare) eisen aan jezelf stelt dan wordt je niet alleen doodmoe, maar zul je ook nog eens telkens in je eigen ogen falen. En dus ook jezelf telkens weer teleurstellen. En daardoor kun je zelfs een hekel aan jezelf krijgen. Twee dingen bespreken we vandaag:
Behandel je je zelf zoals je een ander behandelt?
Wat ‘moet je’ van je zelf?
Perfectionisten weten vaak eigenlijk wel dat hun eisen aan zichzelf veel te hoog zijn. De oplossing zou simpel kunnen zijn: stel je eisen lager. Maar dan komt je schuldgevoel meteen op. Je voelt je schuldig en ‘het stemmetje in je’ zegt dat je een lafaard of een luiaard bent als je je eisen naar beneden bijstelt. Okay; je weet eigenlijk wel dat jouw eisen absurd zijn. Je weet dus ook dat ‘dat stemmetje’ wat jou beschuldigt en opjaagt, ongelijk heeft.
De oplossing
De oplossing is deze: spreek het stemmetje krachtig tegen. ‘je zou moeten’; ‘je hoort’; ‘je mag niet’: spreek dat meteen krachtig tegen; wetend dat het niet waar is. Wat een mens ‘moet’ is dit: vriendelijk en verdraagzaam te zijn tegen iedereen, dus ook tegen zichzelf!
schuldgevoel
Schuldgevoel is van God als het je bij God (terug) brengt. Schuldgevoel is van de boze als het je blijdschap in Christus wegneemt. Dat laatste schuldgevoel mag je in Jezus’ Naam bestraffen en ver wegwerpen. Maak dat schuldgevoel maar belachelijk. (in plaats van jezelf)
Jij en een ander
Kijk nu eens naar hoe jij een ander beoordeelt. Als een ander faalt, berisp je hem dan in dezelfde strenge bewoordingen als die je voor jezelf gebruikt? Stel je net zulke extreem hoge eisen aan die ander, als je aan jezelf stelt? Stel gerust eisen aan jezelf, maar… nooit strengere of zwaardere eisen dan die je aan een ander stelt.
De lat lager stellen
Maak de eisen voor jezelf zó, dat je weet dat het voor jou haalbaar is. Als het dan nog niet lukt ben je waarschijnlijk opnieuw te streng voor jezelf geweest; ‘voor straf’ moet je de eisen dan nog VEEL verder omlaag gooien… Let maar eens op hoe vaak je alsnog te hoge eisen stelt…
[warning]
Hogere normen aan jezelf stellen dan je aan anderen stelt is in wezen arrogant: dan ben jij dus beter of kun jij meer aan dan een ander….?
[/warning]
wie ben jij werkelijk?
Iemand die faalt is een…..
Ben je iemand aan wie je zelf een hekel zou hebben? Maar hoe zit dat dan? Krijg jij een hekel aan andere mensen, als zij telkens falen? Zou je een hekel krijgen aan je kinderen als zij iets niet kunnen en er herhaaldelijk in falen? Zou je een hekel krijgen aan een buurman, die het wel probeert, maar wie het telkens niet lukt?
Reëel zelfbeeld
Het zelfbeeld van een perfectionist kan na verloop van tijd bijzonder negatief zijn. Tijd om eens te gaan onderzoeken of dat plaatje van jou wel klopt.
|
 |
Je kunt het lijstje nog uitbreiden. (gezellig, meelevend etc) (Laat je partner maar mee denken op welke wijze je jezelf kunt beoordelen.) Misschien wil je nog iets toevoegen zoals: ‘ik haal mijn normen’. Dat zou een negatief punt vormen; je zou ‘nee’ invullen. In dat geval kun je gelijk een ander punt toevoegen: ‘mijn normen liggen voor mijzelf veel te hoog’ (ja/nee)
De uitslag
Als je het lijstje klaar hebt lees het dan eens hardop voor jezelf voor. Waarschijnlijk komt er zoiets uit: ‘ik ben eerlijk, betrouwbaar, aardig, vriendelijk’ etc. etc. met op het einde: ‘ik stel veel te hoge normen aan mezelf en DUS haal ik die normen niet en stel ik mezelf daarin teleur.’
Geloof de waarheid!
[note]
Klaar. Nu heb je een betrouwbaar zelfbeeld.
Nu moet je het nog gaan geloven.
[/note]
Realiseer je, dat je (waarschijnlijk zonder dat je dat zelf door hebt) jezelf met grote regelmaat bekritiseert. En waarschijnlijk doe je dat onder andere zelfs door jezelf uit te schelden. (‘sufferd’ of ‘ja hoor, dat doe IK weer’) Als zulke gedachten vaak voor komen bij een bepaalde situatie gaat ons brein iets heel wonderlijks doen (we hebben een geweldige Schepper!) namelijk zulke reacties komen al kant en klaar op een ‘bandje’ te staan. Als reactie hoeven we dus amper nog na te denken: de reactie komt volautomatisch.
Onze automatische reacties bijstellen
Als wij (meestal als kind) onze automatische reacties verkeerd hebben ingesproken zitten we er nu nog steeds mee. Destijds, als kind, was het misschien op dat moment een goede reactie. Als een veel te strenge ouder ziet dat het kind veel spijt heeft, wordt de druk van de ouder minder. Op dat moment ‘helpt het’ dus. Maar als je je de rest van je leven schuldig voelt of spijt hebt over allerlei zaken dan schiet die standaard reactie z’n doel voorbij. Het helpt al als je je realiseert dat zulke automatische reacties en beoordelingen bestaan. Ten tweede moet je je realiseren dat veel van die automatische reacties en beoordelingen verkeerd zijn.
backspace
[note]
Hoe kun je die automatische reacties wissen?
Dat kan niet.
Wat wel kan,
is ‘nieuwe reacties en beoordelingen’ inspreken.
[/note]
Dat doe je door op elk moment dat je down of verdrietig wordt, na te gaan wat er is gebeurd. Als je diep doordenkt zul je waarschijnlijk merken dat het boosheid is op jezelf door jouw veel te hoge normen. Nu ga je ‘je bandje’ opnieuw inspreken. Vertel jezelf hoe onnozel het eigenlijk is, te verwachten dat je aan zulke idioot hoge eisen kon voldoen. Zeg tegen jezelf: mijn nieuwe norm hiervoor is … (vul maar in) En probeert dan echt blij en tevreden te zijn omdat je aan je nieuwe norm ruimschoots voldaan hebt. Herhaal dit zolang het nodig is.
Ik ben dom
 |
Voor het geval dit wat zweverig klinkt: je gelooft wat je tegen jezelf zegt. Zelfs als je eigenlijk wel weet dat je tegen jezelf liegt. Dat is bijvoorbeeld het probleem met meisjes met anorexia: ook al zijn ze extreem mager en weten ze dat; ze zeggen tegen zichzelf dat ze dik zijn. Dat zeggen ze heel vaak en uiteindelijk zijn ze er vast van overtuigd. Dit werkt ook andersom zó. Als je vaak tegen jezelf zegt dat je een tof mens bent, een aardig type, dan ga je dat op den duur geloven. Zelfs als je gevoel zegt dat je liegt….. |
Zelfbeeld
We hebben het gehad hoe je je reacties en beoordelingen kunt corrigeren. Maar hoe kun je je zelfbeeld dan corrigeren? Op dezelfde manier. Alleen: ‘reacties en beoordelingen’ heb je telkens als het nodig is. En je zelfbeeld heb je gevormd in de loop der jaren. Toch kun je het op dezelfde manier oplossen: het opnieuw inspreken (of ‘overschrijven’) van je ‘bandopname’. Pak je lijst die je eerder gemaakt hebt. Ga voor de spiegel staan, glimlach naar jezelf en lees voor: ‘ik ben een eerlijk, betrouwbaar en vriendelijk mens’ (etc) Aangezien het vele jaren geduurd heeft voor je zelfbeeld verpest was zal het ook jaren vergen van jezelf regelmatig liefdevol toespreken. Ik ben me ervan bewust dat dit hoe dan ook toch wel zweverig overkomt. Maar denk aan de meisjes met anorexia. Daar vind je het bewijs. Gebruik het dus ten goede!
|
Komt tot Mij, allen, die vermoeid en belast zijt, |
Matteus 11 vers 28-30