Jezelf haten of van jezelf houden

Problemen horen bij het leven Eerder heb ik wel eens geschreven over de psychische problemen die ik heb gehad en de oplossingen die ik door de psychiater aangereikt kreeg. Ik schaam mij er niet voor te vertellen dat ik een psychiater nodig had (een jaar of zeven geleden) Als je een heup breekt heb je een orthopedisch chirurg nodig, als je door problemen in je leven in de knoop komt met jezelf, met je gedachten dan heb je een psychiater nodig. Simpel.

Soms verbaas ik me er wel eens over dat je bij zo veel verschillende mensen toch dezelfde angsten en stoornissen kunt zien. Gek genoeg zijn er maar een klein en overzichtelijk aantal ‘valkuilen’. (bijvoorbeeld perfectionisme, frustratietolerantie, overgevoeligheid voor stress, de behoefte aan erkenning en bevestiging van andere mensen en een Calvinistische kijk op het leven: ik moet dit (en dit en dit!) en ik mag dat niet) Elk mens is uniek, maar de valkuilen (een stuk of negen dacht ik) zijn hetzelfde. Wel bij ieder mens weer op ‘de eigen manier’ en veroorzaakt door ‘een eigen oorzaak’.

Niet van jezelf houden

Zo leidt jezelf niet accepteren tot overdreven eisen stellen aan jezelf, de lat steeds hoger leggen tot je er echt niet meer overheen kunt, tot jezelf haten, tot perfectionisme, etc. Ik heb mezelf echt gehaat. Vreemd genoeg zonder dat ik dat zelf in de gaten had. Toen ik er op werd gewezen was ik verbaasd en wees ik het ronduit af. Dat was een vrouwelijke psycholoog en ze zei met tranen in haar ogen: ‘wat is er gebeurd in jouw leven dat je jezelf zo haat’… Dat hakte er flink in die opmerking! Die tranen deden me veel; gek genoeg troostten ze me: er was iemand die kon huilen om mijn verdriet en die mij dus waardevol vond!

Het heeft me een paar weken gekost om te merken dat ze gelijk had. Als ik een fotoalbum doorbladerde, ergerde ik me aan elke foto waar ik zelf op stond. In gedachten schold ik mezelf uit; ik vond mezelf dik en dom. Ik heb toen een belangrijke les geleerd: als je tegen jezelf zegt ‘sufferd!’ (of stommeling of wat dan ook) dan heeft dat effect. Je gelooft jezelf namelijk. Je kunt nog zo’n hekel aan jezelf hebben: je gelooft wat je zegt en wat je denkt. En als je twintig keer per dag ‘sufferd’ zegt tegen jezelf en honderdtwintig keer doe je dat onbewust, dan ga je het geloven. Daar word je dan depressief van. Het is ook niet fijn om uitgescholden te worden.

Automatisch reageren

Die honderdtwintig keer: als klein kind leer je hoe te reageren op een situatie. Als je omgeving bang is voor onweer, leer jij dat onweer gevaarlijk is en word jij (mogelijk) ook bang. Op deze manier leer je ook welke reactie het beste voor je is. Een kind wat vaak gepest wordt en een keer een jolige bui heeft, en dan merkt dat men dan om hem lacht, zal de rest van zijn leven met een lolletje komen in een moeilijke situatie. (daarom zijn beroemde komieken vaak ernstige en zelfs bange mensen) Op precies dezelfde manier leer je hoe te reageren op jezelf.

Nu is het menselijk brein geweldig. (wat een Schepper hebben wij!!!) Wat doet het brein: het slaat de gewenste reactie op en in voorkomende gevallen is die reactie er één waar je niet meer over nadenkt: zó reageer je standaard op die situatie. Hielp het als je als kind in tranen uitbarstte, dan zul je dat blijven doen; zonder voor je gevoel daar greep op te hebben. Deze eigenschap van je brein zorgt er ook voor, dat als je ‘geleerd’ hebt dat een bepaalde handeling ‘stom’ is, dat een ‘bandopname’ gaat draaien waarop je zegt: ‘sufferd!’ Je went aan die bandopname. Na verloop van jaren hoor je hem niet meer. Maar onbewust wel!

Zodat het kan gebeuren dat je vrolijk bent, niks aan de hand, en dan -aan het eind van de dag- word je depressief. Waar komt dat nou vandaan. Bij mij bleek het ‘de bandopname’ te zijn die me gedurende die dag de huid volgescholden had. Met grote moeite heb ik die ‘zachtjes ingefluisterde woorden’ leren verstaan. Wat hielp, was de gedachte dat zo’n ‘bandopname’ daadwerkelijk bestaat om je van een parate reactie te kunnen voorzien. Alleen staat er de verkeerde reactie op! Ik ging me bij elke gelegenheid afvragen wat mijn onderbewuste zei tegen mij. En dat was verrassend vaak ‘sufferd’ of zelfs erger!

Opnieuw de studio in!

De oplossing is eigenlijk simpel. Een nieuwe bandopname maken. Bij elke gelegenheid die jij moeilijk vind, letterlijk tegen jezelf zeggen: ‘ik ben een parel in God’s hand! de Here God zag MIJN vormeloos begin en Hij kende me toen al! de Heer Jezus had voor MIJ het offer van zijn leven over!’ Als je dit soort zinnen blijft herhalen, slijt de inhoud van het oude bandje en wordt langzaam maar zeker een nieuw bandje opgenomen. (klinkt gek, maar deze onbewuste reacties maken het verschil tussen positieve mensen en negatieve mensen!) Ik heb geleerd om naar mezelf te glimlachen in de spiegel, elke keer dat ik in de spiegel keek. En warempel: er kwam een dag dat ik ‘die man in de spiegel’ wel een aardige kerel vond!

Aardig zijn voor jezelf, ontspannen, ‘het ervan nemen’, jezelf iets gunnen: het heeft allemaal te maken met of je van jezelf houdt of niet. Toen ik wist dat daar één van mijn oorzaken lag, heb ik de Here God gevraagd om mij liefde voor mezelf te geven. Dat doet Hij!

Ik ben geen kind meer

Als je in je jeugd problemen hebt gehad en je bent nu volwassen, ben je mogelijk in de verleiding om ‘het kind van toen’ weg te strepen. Je beschouwt jezelf alleen nog als een volwassene. Een volwassene met problemen, dat wel. Eigenlijk ontken je daarmee jezelf. Want je bent een baby en wordt een klein kind. Je bent een klein kind en wordt een puber. Je bent een puber en wordt een volwassene. Dan heb je veel stadia doorlopen en uit alles neem je wat mee. Feitelijk BEN je de som, de optelling van al die stadia! Net als een baby heb je liefde en zorg nodig, net als een klein kind heb je uitdagingen nodig om te groeien, net als een puber heb je onzekerheden. Als je van jezelf alleen maar een volwassene mag zijn, dan dwing je je zelf altijd serieus te zijn, realistisch, invoelend en logisch denkend. Wanneer mag je dan nog lekker gek doen? Wanneer mag je dan eens hulpeloos zijn en je koesteren in de warme aandacht van de mensen om je heen? Je dient immers te allen tijde alles ‘in de hand te hebben’?

Niet wat je overkomt, maar hoe je daar op reageert

Misschien heb je nare dingen meegemaakt in je leven, waardoor je beschadigd werd. Maar het vechten kan je ook positieve dingen leren! Het heeft alles te maken met je keuzes. Geef je een ander de schuld van alles wat je overkomen is? Of constateer je dat je moeite hebt om te gaan met de dingen die je zijn overkomen en zoek je naar een goede oplossing ervoor, eventueel met hulp? Als je je wilt realiseren dat het niet de dingen zijn, die jou overkomen, die je moeiten bezorgen, maar jouw reactie daarop, dan kon je een stukje verder.

Een voorbeeld. Twee kleuters spelen in de branding, als ze plotseling door een grote golf omver gegooid worden. De ene komt overeind en rent brullend terug naar moeder. De ander gaat staan, wrijft in zijn oogjes en gaat dan onderzoeken wie hem dat geintje geflikt had. Niet wat er gebeurt, maar jouw reactie er op bepaalt welke rol het gaat spelen in jouw leven! Er zijn mensen die op een nare manier ontslagen zijn en daar twintig jaar na dato nog niet over kunnen praten zonder in tranen uit te barsten. Maar er zijn ook mensen die een concentratiekamp overleefd hebben en gruwelijke dingen hebben meegemaakt, maar die rustig en stil en met blijdschap hun verdere leven leiden.

Je bent bruikbaar!

Je kunt boos en verdrietig zijn, als je lijdt onder depressiviteit, angsten, pefectionisme of wat dan ook. Maar met een positieve instelling en de bereidheid om ‘in je zelf’ te durven graven en bovendien de wetenschap dat de Vader in de hemel van je houdt en niets liever wil dan dat jij gelukkig bent, kun je leren te veranderen. En ontvang je (levens)wijsheid. Dan wordt je een mens, die bruikbaar is als burger van het Rijk in de hemelen, nu al, hier op aarde.

Maar om terug te komen op het hoofdonderwerp ‘van jezelf houden’: als je niet van jezelf kunt houden ben je als een soldaat die goed kan vechten, maar pleinvrees heeft. Daar heb je niks aan! En wat heb je aan iemand die een ander liefheeft en zichzelf probeert weg te cijferen of misschien zelfs nog wel een hekel aan zichzelf heeft? Zoals dokter Phil het wel eens zegt: ‘wil je voor je zoons zorgen? Begin dan voor de moeder/vader van je zoons te zorgen!’ Yep! Wil je de liefde van de Heer Jezus verspreiden? Begin dan Jezelf lief te hebben! Eén ding waar ik altijd overheen gelezen heb: ‘heb je naasten lief gelijk jezelf.’ ‘Heb je naasten lief, GELIJK JEZELF’!! Houdt van je naasten, zoals je van jezelf houdt!

Weest blij in de Heer! Dat is een opdracht! Als kinderen van God mogen we blij en dankbaar door dit leven gaan, genietend van een prachtig vooruitzicht: dat we straks in een hemel leven waar iedereen elkaar snapt, waar geen misverstanden zijn, geen ruzie, geen onbegrip, geen stil verdriet. En intussen gebruikt God ons als lichtjes in de duisternis!